Biskup Kazimierz Ruszkiewicz

Zgodnie z deklaracjami chcielibyśmy zaprezentować postać znakomitego duchownego zasłużonego dla kościoła rzymskokatolickiego ks. Kazimierza Ruszkiewicza, biskupa warszawskiego, który równocześnie aktywnie angażował się w działalność charytatywną i filantropijną odgrywając również szczególną rolę w historii Przytułku św. Franciszka Salezego uczestnicząc w powstawaniu naszego Towarzystwa.

Kazimierz Ruszkiewicz, urodził się w 1836 roku koło Mariampola w rodzinie rolniczej. W wieku 16 lat wstąpił do seminarium duchownego w Sejnach, gdzie przyjął święcenia kapłańskie i pracował, jako wikary w Augustowie i Suwałkach. Studia teologiczne zakończone doktoratem odbył w Rzymie. Wniosek o nominację na arcybiskupa Warszawy zablokowały władze carskie nie akceptując także jego kandydatury na stanowisko redaktora naczelnego „Przeglądu Katolickiego”. Z seminarium  w którym pracował, w ostatnim okresie jako jego rektor rozstał się  obejmując probostwo parafii św. Krzyża w Warszawie, które pełnił przez 42 lata. Na wniosek metropolity warszawskiego Wincentego Popiela –  papież powołał go na biskupa sufragana warszawskiego.

           Kościół Św. Krzyża już wówczas miał charakter świątyni elitarnej, która gromadziła w sobie środowiska arystokratyczne i ówczesne elity artystyczno – naukowe; większość pogrzebów i ślubów w tych środowiskach celebrował ks. proboszcz, a później ks. biskup Ruszkiewicz.

            Bardzo  ważnym obszarem zainteresowania ks. bp Ruszkiewicza były licznie powstające instytucje charytatywne i filantropijne przy różnego rodzaju zakładach opieki takich jak: przytułki dla opuszczonych dzieci albo starców, szkoły rzemieślnicze dla młodzieży, towarzystwa opieki nad ociemniałymi, należał nawet do komisji przeciwalkoholowej; to, co dla nas szczególnie istotne, to fakt, że przez 38 lat był prezesem Towarzystwa św. Wincentego a Paulo.  Właśnie podczas  kolejnego zebrania rzeczonego Towarzystwa w dniu  23 października 1895 r., w mieszkaniu ks. bp. Ruszkiewicza, przy kościele św. Krzyża, na jego zaproszenie zebrali się przedstawiciele elit arystokratycznych, których ks. bp Ruszkiewicz poprosił o zorganizowanie podstaw finansowo – organizacyjnych  i  prawnych dla małego wówczas przedsięwzięcia, siostry Kobylińskiej w postaci najmu 3 małych mieszkań dla ubogich, które mieściły  się przy ul. Solec 54, Cichej 5 oraz Szczyglej 3 i 9. Prośbę ks. Bpa Ruszkiewicza  podjęła wówczas hrabina Sobańska, która wystąpiła do Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności o zalegalizowanie dzieła dobroczynnego pod nazwą: „Przytułek św. Franciszka Salezego dla osób do pracy niezdolnych i opuszczonych” .

            Rola ks. bpa Ruszkiewicza w historii Domu jest nie do przecenienia. Bez jego charyzmy, duchowego kierownictwa i organizacyjnego wsparcia oraz umiejętności zjednywania ludzi dobrej woli wśród ówczesnych, wpływowych elit arystokratycznych, dzieło rozpoczęte przez siostrę  Kobylińską nie wytrzymałoby próby czasu.

            Inicjatywa założenia Towarzystwa była jednym z pierwszych przejawów społecznego ruchu na rzecz tworzenia organizacji społecznych i stowarzyszeń, jaki miał miejsce w Królestwie w początkach XX stulecia, a nasilił się w czasie trwania rewolucji 1905 roku i po niej. To właśnie  ks. biskupowi Ruszkiewiczowi, jako zasłużonemu inicjatorowi całego przedsięwzięcia,  powierzono otwarcie  i prowadzenie  pierwszych  obrad Walnego Zgromadzenia Towarzystwa.

            Warto też przywołać  skromne ale  znaczące dla historii Warszawy i parafii świętokrzyskiej wydarzenie: mianowicie, w 1910 r.., staraniem ks. bpa. Ruszkiewicza została wzniesiona na balustradzie przed frontonem kościoła św. Krzyża piękna statua Chrystusa dźwigającego Krzyż z łacińskim napisem; „Sursum Corda”. Najpierw była wykonana z drewna, a później odlano ją z brązu. Statua Chrystusa z krzyżem związała się z późniejszą historią Warszawy – stała się symbolem nadziei i wiary w zmartwychwstanie dla miasta przechodzącego później bardzo tragiczne  koleje losu – do czego nawiązał Papież  Jan Paweł II w słynnej homilii na Placu Zwycięstwa, podczas pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny.

            W  panteonie ludzi kościoła działających w archidiecezji  warszawskiej na przełomie XIX i XX w. – w tym także dla dobra i pomyślności naszego Domu i Towarzystwa, postać ks. biskupa Ruszkiewicza wydaje się być jakby niedoceniona przez historię nie uwzględniająca historycznego znaczenia jego działalności dla diecezji warszawskiej ponad sześćdziesiąt lat, w tym  42 lata w parafii św. Krzyża w Warszawie.

            Jakby symbolem zapomnienia tej ciekawej i charyzmatycznej postaci był smutny los jego grobu w podziemiach kościoła św. Krzyża, który został całkowicie zniszczony w czasie powstania warszawskiego. Zniszczeniu uległo także jego popiersie ufundowane przez wdzięcznych parafian. Nikt też niestety nie zatroszczył się  ani o prochy biskupa, ani o jego pamiątkowe popiersie, gdy po zniszczeniach wojennych przywracano dawny wygląd świątyni świętokrzyskiej.

Opracował Adam Stradowski

Warszawa dnia 28 kwietnia 2023 r.

W niniejszym tekście wykorzystano:

• treść biogramu ks bp Kazimierza Ruszkiewicza opracowanego i wygłoszonego przez ks prof. Bernarda Pełka w trakcie uroczystej mszy świętej odprawionej z okazji 125 rocznicy poświęcenia budynku Przytułku św. Franciszka Salezego 8 grudnia 2022 r. – całość teksu dostępna jest w zakładce Galeria /Jubileusz 120 – lecia.
• fragmenty książki A. Żora Dom Historia Przytułku św. Franciszka Salezego wydanej przez Towarzystwo Przytułku św. Franciszka Salezego w Warszawie Warszawa 2018 również dostępnej w całości  w wersji elektronicznej w zakładce Galeria

Plebania Parafii Świętego Krzyża – budynek już nie istnieje